Hoe verloopt de dag van de follikelpunctie?

Om te beginnen, bestaat een IVF/ICSI behandeling globaal uit 4 fasen:

1. Het stimuleren van de eierstokken door hormonen om meerdere eicellen te laten rijpen.
2. Het oogsten van de rijpe eicellen door middel van een follikelpunctie.
3. Het bevruchten van de eicellen met sperma in het laboratorium waardoor een of meerdere embryo’s ontstaan.
4. Het terugplaatsen van een embryo in de baarmoeder.

In deze blog post gaan we vooral in op punt 2 en 3.

Wanneer vindt de follikelpunctie plaats?

Rond de 14^e cyclusdag (CD), waar normaal de eisprong is, vindt de follikelpunctie plaats (in het vervolg: punctie). Bij sommige vrouwen zijn de eicellen al eerder klaar om geoogst te worden en andere vrouwen hebben wat langer nodig. Samen bepalen we aan de hand van de echo’s hoe de eiblaasjes (follikels) zich ontwikkelen en wanneer de punctie gaat plaatsvinden. De exacte datum weet je minimaal twee dagen van tevoren. Zodra de arts de punctiedatum heeft vastgesteld, bespreekt de verpleegkundige het schema met je, van medicatiedata en -tijden tot aan punctie voorbereiding.

Hoe begint de dag van de follikelpunctie?

Puncties plannen we bij Nij Linge Kinderwenscentrum altijd in het begin van de ochtend.

Gelijk, ’s morgens vroeg, bij het opstaan kun je al de pre-medicatie nemen. Je kunt een licht ontbijt nemen, maar je mag niet drinken. Je kunt gewoon toilet maken, maar gebruik geen geparfumeerde stoffen en let op met niet watervaste make-up ;-).

Hoe gaat de punctie van de eicellen?

Een ander woord voor punctie is follikelaspiratie: het opzuigen van het vocht uit de follikels. Via de vaginale echo kun je de eierstokken met de rijpe eiblaasjes heel goed zien zitten. Op de echokop is een naaldgeleider bevestigd. Door deze naaldgeleider kan een lange naald gebracht worden. Aan deze naald zit een slang vast waardoor middels een pomp gezogen kan worden. Halverwege dat slangetje zit een opvangpotje.

De punt van de naald is op een speciale manier gecoat zodat je de punt ook goed kunt zien via de echo. De naald wordt door de vaginawand geprikt en zo rechtstreeks in de follikel. Vervolgens wordt er met een vacuümpomp gezogen, zodat de vloeistof in het opvangpotje komt. Door de werveling van de vloeistof komt de eicel mee in het potje. De eicel is microscopisch klein en kun je niet met het blote oog zien. Pas op het laboratorium kunnen ze onder de microscoop zien of de eicel ook inderdaad in de vloeistof zit.

Zoals je leest zijn er veel materialen nodig voor een punctie. Onze fertiliteitsassistent of -verpleegkundige maakt vooraf de kamer op orde en bereidt het (steriele) werkveld voor. Ook checkt zij andere materialen zoals de temperatuur van de opslagkoffers en de werking van de pomp.

Hoelang duurt een punctie?

Gemiddeld duurt een punctie afspraak ongeveer 30 minuten. Dit is inclusief voorbereiding en afronding. De daadwerkelijke punctie duurt gemiddeld ongeveer 10 minuten.

Doet zo’n punctie pijn?

Er wordt met een naald door de vaginawand geprikt. Dit is natuurlijk pijnlijk zoals iedere prik dat is. De perceptie van pijn is voor iedere vrouw verschillend. De ene vrouw vindt de punctie wel meevallen, terwijl de andere vrouw het als zeer pijnlijk ervaart. Ook kunnen andere factoren een rol spelen: de  gespannenheid van de vrouw, de gevoeligheid van de eierstokken (endometriose), de beweeglijkheid van de eierstokken, de bereikbaarheid van de eierstokken (lastiger bij overgewicht) en het aantal en de grootte van de follikels. Het is moeilijk om de pijn ergens mee te vergelijken, maar de meeste vrouwen geven aan dat een baarmoederfoto (HSG) pijnlijker was dan de punctie.

Wat voor verdoving geven jullie bij een punctie?

Er zijn verschillende mogelijkheden om de punctie goed door te komen. Dit kan variëren van een pijnstiller tot aan narcose en alles wat daartussen voor mogelijkheden zijn. Bij Nij Linge kunnen we geen narcose geven, omdat hiervoor een anesthesist nodig is.

Ook kan de hoeveelheid eicellen bepalend zijn welke verdoving wordt gegeven.

Helaas kan überhaupt niet elke verdovingssoort gegeven worden, want sommige stoffen kunnen in de follikelvloeistof gaan zitten en zo de eicel nadelig beïnvloeden. We bespreken de mogelijkheden binnen Nij Linge altijd van tevoren met je.

Naast medicatie bestaan er ook nog andere middelen om de punctie door te komen. Hierbij valt te denken aan afleiding, zoals muziek tijdens de punctie, maar ook ontspanning na bijvoorbeeld yogalessen of acupunctuur. Lees hier meer over acupunctuur als ondersteuning bij fertiliteitsbehandelingen.

Hoeveel eicellen worden er bij een punctie geoogst?

Tijdens de punctie worden alle aanwezige follikels aangeprikt. In elke follikel zit een eicel. Als deze eicel goed is uitgerijpt komt deze mee met de vloeistof. Soms blijft de eicel achter in de aangeprikte follikel. De hoeveelheid eicellen die tijdens de punctie geoogst gaan worden is al te voorspellen bij de eerdere echo’s waarin we de groei van de follikels monitoren.

Het aantal eicellen dat wordt geoogst tijdens een punctie zegt nog niets over de hoeveelheid embryo’s die ontstaan. Niet alle eicellen die geoogst worden, zijn goed gerijpt. Daarbij komt dat de samenkomst van een eicel en een zaadcel in het laboratorium moet leiden tot een embryo en dit embryo moet zich vervolgens enkele dagen (3 tot 5) kunnen ontwikkelen. Niet alle embryo’s groeien goed uit tot een embryo dat teruggeplaatst of ingevroren kan worden. Het IVF lab van het Erasmus MC houdt jullie op zowel dag 3 als dag 5 op de hoogte van de embryo ontwikkeling.

Mag ik gelijk opstaan na de punctie?

In principe kun je al vrij snel opstaan na de punctie. Voordat je opstaat, controleert de fertiliteitsassistent of -verpleegkundige je vitale functies (bloeddruk, pols en saturatie). Als je waarden goed zijn en je voelt je goed, dan mag je uit de behandelstoel. Je wordt opgehaald door een bekende of thuisgebracht door je partner, en je gaat in principe niet mee naar het Erasmus MC.

Hoe gaat het transport naar het IVF lab in het Erasmus MC?

Zoals besproken bij de IVF intake werken we samen met het IVF laboratorium van het Erasmus MC.

Tijdens de punctie worden de eicellen in een speciale warmhoud-box bewaard. Deze box moet naar het Erasmus MC. Dit kan het beste worden gedaan door de partner, direct na afronding van de punctie.

De eicellen kunnen wat langer in deze box blijven zonder kwaliteitsverlies. Bij file onderweg kun je gewoon achteraan sluiten.

Eenmaal aangekomen bij het Erasmus MC lever je de box in bij het IVF laboratorium. Na identificatie controle krijg je een semenpotje. In een speciale kamer naast het laboratorium ga je het sperma produceren. Nadat het sperma ook is ingeleverd kan het laboratorium aan de slag. Ze tellen de eicellen en de zaadcellen. Daarna weten ze of het IVF of ICSI bevruchting gaat worden.
Tenslotte moet de box weer terug naar Nij Linge. De klus voor die dag zit er vervolgens op.

Hoe voel je je na de punctie?

Je kunt na de punctie nog enkele dagen licht bloedverlies hebben, buikpijn of een opgeblazen gevoel houden. Je gaat een aantal dagen na de punctie medicatie (progesteron, vaginaal) inbrengen die de baarmoeder helpt klaarmaken voor innesteling van het embryo. Je mag in de dagen na de punctie gerust gebruik maken van pijnstilling, bijvoorbeeld door het slikken van paracetamol. Zorg er ook voor dat je goed drinkt (min. 1.5L) zodat het lichaam vocht blijft afvoeren. Je lichaam zal zichzelf binnen enkele dagen herstellen van de ingreep. Blijf lekker in beweging, zonder overbelasting.

Wanneer je vragen of twijfels hebt over hoe je je voelt, neem dan contact met ons op.

Wat kan de man doen voor, bij en na de punctie?

Voor de dag van de punctie is het belangrijk dat er twee tot vijf dagen geen zaadlozing is geweest. Hierdoor is de kwaliteit van het sperma het meest optimaal, door een beetje sparen en een beetje verversen.

Bij de punctie mag de partner gewoon aanwezig zijn. Zijn aanwezigheid geeft vaak extra comfort en geruststelling bij de vrouw. Soms wordt een van beiden juist nerveus van de punctie en kiest de man ervoor om in de wachtkamer te blijven.

Na de punctie, in het Erasmus MC, mag de man gaan produceren, zoals dat zo makkelijk genoemd wordt: een zaadlozing in een steriel laboratoriumpotje in een speciaal hiervoor ingerichte kamer.

Hoe wordt het sperma verkregen?

Het sperma kan worden verkregen middels masturbatie. Alvorens te masturberen is het verstandig om de handen goed te wassen (dit mag met zeep) en de penis goed met uitsluitend water te reinigen. Geen zeep gebruiken, want hier houden zaadcellen niet van.

Het sperma kan worden opgevangen in een speciaal steriel plastic potje van het ziekenhuis. Het mag niet in een eigen schoongemaakt potje, omdat er dan extra bacteriën aan het sperma zouden kunnen worden toegevoegd. Ook zou een restje schoonmaakmiddel in het eigen potje de levendigheid van de zaadcellen negatief kunnen beïnvloeden.

Bovenstaand verhaal is eenvoudig op te schrijven, maar niet voor alle mannen eenvoudig uit te voeren. Indien je problemen verwacht met deze methode overleg dat dan met je behandelend arts.

Wanneer mogen we weer gemeenschap hebben na de punctie?

Op de dag van de punctie kun je beter geen samenleving hebben. Er is in de buik geprikt en er zijn nog wat wondjes. Deze wondjes helen heel snel. De volgende dag zou gemeenschap weer mogelijk kunnen zijn.

Wel kan het zijn dat de eierstokken na de punctie weer wat opzwellen, waardoor de buik tot enkele dagen gevoelig blijft. Dit kan de gemeenschap vervelend of erg pijnlijk maken. Stel de gemeenschap dan nog even uit. Ga gewoon op jullie gevoel af.

Soms komen met de punctie niet alle eicellen uit de follikels. Dan kan het zijn dat deze eicellen in de buik terecht komen. Bij gemeenschap zouden deze dan bevrucht kunnen worden. Deze eicellen overleven maar 1-2 dagen. Daarna mag het weer, als de buik het toestaat.

De dagen na de punctie

Na de punctie volgt er een hele spannende periode. Het is afwachten wat er op het laboratorium gebeurt. Vanaf dag 3 na de punctie geeft het IVF lab van het Erasmus MC de stand van zaken aan jullie door. Je hoort of en hoeveel embryo’s ontstaan zijn en of en wanneer er een terugplaatsing is.

We hopen dat je nu een duidelijker beeld hebt van de dag van de punctie. Hopelijk hebben we ook wat angst of onzekerheid weg kunnen nemen.
Als je bij ons patiënt bent, krijg je in de kliniek altijd uitgebreide informatie tijdens een IVF/ICSI behandeling. Daarnaast is het heel normaal om vragen te hebben over de verschillende stappen binnen je behandeling. Weet dat je bij vragen altijd bij ons terecht kan, via het telefonische spreekuur, per e-mail of in persoon in de kliniek. Zie hier onze contactgegevens.

Onderga je momenteel of binnenkort een IVF/ICSI behandeling? Dan wensen we je heel veel succes namens ons hele team!