Wat gebeurt er bij en na een baarmoederfoto (HSG)?

Wat is een baarmoederfoto (HSG)?

Het is niet alleen een foto van de baarmoeder, zoals de naam doet vermoeden. De medische naam is hystero-salpingo-grafie (HSG). Dit betekent het weergeven van de baarmoeder (hystero) en van de eileiders (salpingen). Het is dan ook een röntgenfoto van de baarmoeder en de eileiders.

Maar er komt wel wat meer bij kijken. Voor deze röntgenfoto moet er een contrastvloeistof in de baarmoeder worden gespoten. Over het algemeen wordt dit inspuiten als erg vervelend ervaren. Een pijnstiller van tevoren nemen kan het wat verbeteren. Lees hierover later meer.

Technisch gaat een HSG als volgt: er wordt een spreider ingebracht, waarna de vagina wordt schoongemaakt met jodium of water. Dan wordt de baarmoederhals met een tangetje vastgepakt en wordt er een spuitmond in de baarmoederhals geplaatst, met of zonder opblaasbaar ballonnetje. Hieraan vast zit een spuit met de contrastvloeistof.
Als de röntgen apparatuur klaar staat, kan de vloeistof in de baarmoeder worden gespoten. Op het scherm kun je deze vloeistof goed volgen. Als het goed is zie je eerst een driehoek met een punt naar beneden: dit is de binnenkant van de baarmoeder. Vanuit de beide hoeken bovenaan zie je hele dunne lijntjes lopen: dit zijn de eileiders. Daarna zie je de vloeistof een onregelmatige vorm aannemen: de vloeistof verspreidt zich in de buikholte.

Wanneer kom je in aanmerking voor een baarmoederfoto (HSG)?

Doet zo’n HSG pijn?

Een enkeling vindt het inbrengen van de spreider (speculum) voor het schoonmaken van de vagina al pijnlijk. Een beetje ontspanning doet dan vaak al wonderen. Ontspannen op commando is erg moeilijk. Je kunt jezelf enorm helpen door je bekken naar beneden te kantelen: billen in de bank. Daarnaast kun je het beste rustig uitademen zodra de spreider wordt ingebracht. Deze twee tips gelden trouwens voor ieder gynaecologisch onderzoek.

Van het schoonmaken van de vagina op zich heeft vrijwel niemand last. Het tangetje op de baarmoederhals plaatsen wordt ervaren als een venijnige prik, soms gevolgd door wat krampen van de baarmoeder als reactie hierop. Al vrij vlot zakken deze krampen weg. Het plaatsen van de spuitmond voel je amper of helemaal niet. Soms kan op opblazen van de ballon een wat kramperig gevoel geven.
Het klaarzetten van de röntgen apparatuur klinkt soms onheilspellend, maar dat doet geen pijn. Het maken van de foto’s voel je vanzelfsprekend ook niet. Het inspuiten van de contrastvloeistof kan ongemerkt passeren, maar meestal vinden de dames dit enorm onprettig. Vooral wanneer de vloeistof met wat hogere druk door de eileiders moet worden gespoten, wordt dit als venijnig pijnlijk ervaren. Schrale troost is dat, zodra de druk eraf is, de pijn al snel wegebt.

Als de pijn in je buik zo heftig is, heb je al snel de neiging om je handen op je buik te leggen. Dit is niet verstandig, want dan krijg je een foto van je handen en niet van je baarmoeder. Met een beetje pech moet de foto opnieuw gemaakt worden. Een tip is om je handen achter je hoofd te houden.
Een enkele keer komt het voor dat de combinatie spanning en pijn een flauwvalreactie geeft. Dit voel je vaak aankomen. Even rustig blijven liggen op de onderzoeksbank is de beste remedie.

Mag de partner bij het onderzoek aanwezig zijn?

Meestal mag dit wel. Vaak wordt de reeds opgebouwde spanning dan wat minder. De partner moet dan wel een loodschort aan. Dit is ter bescherming tegen de röntgenstralen tijdens het maken van de foto. Vraag naar de opties in het ziekenhuis waar je de baarmoederfoto wilt laten maken.

Het komt voor dat de combinatie loodschort, warmte, spanning en het aanzien van pijn van de patiënte een flauwvalreactie geeft bij de man. Dit is een lastiger probleem. Indien hij flauwvalt, kan hij vervelend terechtkomen. Bovendien kan er niet snel hulp komen: de aanwezige arts is met de foto bezig en ieder ander moet eerst een loodschort aandoen. Het klinkt onaardig, maar ook voor de partner geldt: liggen is de beste remedie, ook al is dit op de vloer.

Hoe lang duurt een HSG?

Er staat normaal gesproken 10-15 minuten voor een HSG ingepland. De voorbereidingen zijn vaak het meeste werk. Het maken van de foto(‘s) duurt ongeveer 1-2 minuten.

Soms wordt er nog een zogenaamde restfoto gemaakt: enkele uren na de baarmoederfoto wordt nog een gewone röntgenfoto gemaakt. Hierop kan worden gezien hoe de ingespoten vloeistof zich verspreidt heeft in de buik. Bij verklevingen in de buik zie je de vloeistof dan in ophopingen vastzitten.

Wanneer krijg ik de uitslag van een HSG?

Meestal krijg je direct na het onderzoek een voorlopige uitslag van de gynaecoloog die het onderzoek uitvoert. Soms krijg je ook nog een zogenaamde rest- of controlefoto. Op deze foto wordt vastgelegd waar het contrastmiddel is terechtgekomen.
Op een later tijdstip beoordeelt de röntgenoloog de foto’s nogmaals. Hierna is de definitieve uitslag bekend.

Wat gebeurt er als de uitslag afwijkend is?

Indien er afwijkingen worden gevonden is verder onderzoek noodzakelijk. Afhankelijk van de afwijking wordt dit vervolgonderzoek met je behandelend team besproken.

Kan ik na een HSG weer gaan werken of autorijden?

Normaal gesproken kan dat gewoon. De pijn is vaak heftig, maar kort. Een algemeen advies is echter dat spanning en pijn na ieder onderzoek de aandacht van het verkeer kan afleiden. Een chauffeur zou toch wel prettig zijn. Het is verstandig om een stevig maandverband mee te nemen. De combinatie jodium en contrastvloeistof kan lelijke vlekken geven. Ook kan er nog wat bloedverlies optreden. Bij overgevoeligheid voor jodium wordt er geen HSG gemaakt, omdat er jodium in het contrastmiddel zit.

Wanneer in de cyclus wordt een HSG gemaakt?

Het maken van een baarmoederfoto is cyclusafhankelijk.

De contrastvloeistof wordt ingebracht via de baarmoederhals, baarmoeder, eileiders en tenslotte komt het terecht in de buikholte. Als een embryo ten tijde van de foto net bezig is met innestelen in de baarmoeder, kan hij op deze manier weggespoeld worden en in de buikholte terechtkomen. Om dit te voorkomen kan de foto dus het beste gemaakt worden voordat er een embryo is. Met andere woorden: vòòr de eisprong.

Wanneer je menstrueert weet je zeker dat je geen eisprong hebt. Echter door de route van de contrastvloeistof kan het menstruatiebloed ook in de buikholte worden gespoten. Dit is niet alleen direct pijnlijk, maar kan op den duur vervelende gevolgen hebben. Zodoende wordt er ook geen foto gemaakt tijdens de menstruatie.

Dus blijft alleen de periode over tussen de menstruatie en de eisprong.

NB: er wordt aangeraden om geen samenleving te hebben binnen 24 uur voor de foto. Zaadcellen kunnen op deze manier op totaal verkeerde plaatsen in de buikholte terechtkomen. Dat voelt niet goed.

Is er een verwijzing nodig voor een HSG?

Ja, je hebt een verwijsbrief van een fertiliteitsarts/ gynaecoloog nodig voor een HSG.

Hoe snel kan ik terecht voor een HSG?

De foto moet gemaakt worden op de röntgenafdeling. Dat betekent dat er voor het onderzoek zowel een röntgenoloog/assistente noodzakelijk is, maar ook een fertilteitsarts/gynaecoloog. Dit vraagt afstemming in beide agenda’s.
Hoe snel je ingepland kan worden voor een HSG verschilt per ziekenhuis. Sommige ziekenhuizen hebben een wachttijd van enkele maanden. Dit heeft vaak te maken met dat een gynaecoloog nog een korte intake wil doen voordat een HSG gemaakt wordt, en juist de gynaecoloog een wachttijd heeft. De gynaecoloog wil deze korte intake graag doen om vragen te stellen en de procedure uit te leggen. Zo komt niemand voor verrassingen te staan.

Mag je zwanger worden in de cyclus van de baarmoederfoto?

De dag na (24 uur na) de baarmoederfoto mag je gewoon weer samenleving hebben. Het is dus geen verloren maand. Sterker nog: het blijkt dat tot een paar maanden na de foto de kans op zwangerschap iets is verhoogd. Wellicht heb je dan toch niet voor niets pijn geleden.

Mag er een fertiliteitsbehandeling plaatsvinden in dezelfde cyclus waarin een HSG plaatsvindt?

Ja, we kunnen behandelingen zoals IUI (-D)laten doorgaan, Weliswaar niet op de dag van de foto, maar wel de dagen erna .Zoals hierboven staat, is de kans op zwangerschap zelfs iets verhoogd in de maanden na een HSG.

Is er een alternatief voor een HSG?

Jazeker wel, maar daar zitten vaak weer “maren” aan.

Een goed alternatief is de kijkbuisoperatie oftewel laparoscopie. Dit is een operatie en dus altijd komen er extra risicofactoren bij. Een vaste stelling in de medische wereld is: als er een goed alternatief is voor een operatie (invasief), heeft het alternatief (non-invasief) de voorkeur.

Een andere mogelijkheid is de zogenaamde HyCoSy (hystero-contrast-salpingografie). Hierbij wordt een contrastmiddel of wel schuim in de baarmoeder gespoten en wordt er tegelijkertijd met een echoscoop gekeken waar de vloeistof naartoe gaat. Inderdaad is dit vrijwel gelijk aan de HSG, alleen wordt hierbij dus geen röntgenstraling gebruikt. Deze zogenaamde schuimecho wordt om diagnostische redenen gedaan.

Vragen en contact

Ben je patient bij Nij Linge en heb je vragen over een baarmoederfoto? Stel deze dan aan je behandelend arts bij je volgende afspraak in onze kliniek of via een telefonische afspraak.